Bu yazı Amerika Birleşik Devletleri’nin vatandaşları aydınlatmak üzere hazırladığı cdc gov sayfasından çevrilerek hazırlanmıştır. Bu hastalığın ve bu hastalığa bağlı ölümlerin en çok görüldüğü ülke olması sebebiyle en fazla bilgi birikimi de Amerika’dadır. Sağlık istatistiklerinin en iyi tutulduğu ve korunduğu ülke olması sebebiyle de istatistikleri güvenilirdir.
HPV Neden olur?
Human papilom virs adlı virüsün bulaşmasıyla olur. Türkçede siğil denmektedir. “Bölge adı siğili” olarak isimlendirilir. Temasla bulaştığı için her tür temas bulaşmaya neden olabilir ama en sık cinsel temasla bulaşır. Virüsün 230 dan fazla tipi vardır, bu tipler değişik bölgelerde hastalığa neden olurlar. Bu tiplerin en tehlikeli 9 tipine karşı aşı geliştirilmiştir.
HPV Hangi Kansere Neden Olur?
Şu kanserlere neden olabilir:
Kadınlarda serviks (rahim ağzı), vajina ve vulva (dış kısım) (1)
Anüs kanseri hem erkeklerde hem kadınlarda görülür (2)
Penis kanseri (3)
Hem erkeklerde hem de kadınlarda dilin tabanı ve bademcikler (orofarenks) dahil olmak üzere boğazın arka kısımları.
Bir kişi HPV virüsünü aldıktan sonra kanserin gelişmesi genellikle yıllar, hatta on yıllar alır. Bu virüse bağlı olarak gelişen kanserin kimde ne kanseri olacağı veya başka hangi sağlık sorunları geliştireceğini önceden bilmenin bir yolu yoktur.
Zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişiler (HIV/AIDS ile yaşayan kişiler gibi), organ nakilliler, kemoterapi görenler HPV enfeksiyonlarıyla daha zor mücadele edebilir. Bu kişilerde hastalık daha hızlı yayılır ve tedavisi daha zordur.
HPV aşısı, bu virüsün neden olduğu rahim ağzı kanserlerinin %90’ından fazlasının yanı sıra anal, vajinal, servikal ve vulvar kanser öncülerini (kansere yol açabilen anormal hücreler) önleyebilir (1) .
Amerika Birleşik Devletleri’nde Her Yıl HPV’nin Neden Olduğu Kanser Sayısı
Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl:
Yaklaşık 200.000 kadına servikal prekanser ( rahim ağzı kanseri öncesi durum) teşhisi konur.
11.000 kadına HPV’nin neden olduğu rahim ağzı kanseri teşhisi konur.
4 binden fazla kadın rahim ağzı kanserinden ölür.
Rahim ağzı kanseri, bir zamanlar Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kadınlar arasında kanser ölümlerinin önde gelen nedeniydi. HPV aşıları ve rahim ağzı kanseri taraması, onu en önlenebilir kanserlerden biri haline getirdi. Aşı olan kadınlar bile 21 yaşından itibaren düzenli olarak rahim ağzı kanseri taraması yaptırmalıdır.
Rahim ağzı kanseri, HPV’nin neden olduğu ve önerilen bir tarama testi ile erken teşhis edilebilen tek kanser türüdür. HPV’nin neden olduğu diğer kanser türleri, daha ciddi sağlık sorunlarına neden olana kadar tespit edilemeyebilir. HPV aşısı, bu kanserlere neden olan enfeksiyonları önler.
Erkek çocukları aşılamak, erkeklerde HPV’nin neden olduğu kanserleri önleyebilir
HPV sadece kadınları etkilemez. HPV’nin neden olduğu her 10 kanser vakasından 4’ünden fazlası erkeklerde görülmektedir. ABD’de her yıl 14.000’den fazla erkek HPV’nin neden olduğu kansere yakalanıyor. 11-12 yaşlarında HPV aşısı ile çocuğunuzu bu kanserlerden koruyabilirsiniz. HPV aşısı hakkında çocuğunuzun doktoruyla konuşun. HPV aşıları, virüsle temastan önce 11-12 yaşlarında verildiğinde en iyi sonucu verir.
HPV Aşısı Güvenli mi?
HPV aşısı, HPV’nin neden olduğu kanserlere karşı güvenli, etkili ve uzun süreli koruma sağlar.
HPV aşısı çok güvenlidir (4)
Her HPV aşısı – 9 valanslı HPV aşısı (Gardasil® 9), dört valanslı HPV aşısı (Gardasil®) ve iki değerlikli HPV aşısı (Cervarix®) – ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından lisans verilmeden önce sıkı güvenlik testlerinden geçmiştir. 15 yılı aşkın bir süredir aşılama programı sırasında yapılan izleme ve araştırmalar, HPV aşısının güvenli olduğunu göstermeye devam etmiştir.
Çevirenin notu; Türkiye’de 2022 itibariyle 4 tipe karşı olan Gardasil satılmaktadır.
HPV Aşısı Yan Etkileri Nelerdir?
Klinik deneylerde her aşının güvenli ve etkili olduğu bulundu. 2016 yılının sonlarından bu yana Gardasil® 9, Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanıma sunulan tek HPV aşısı olmuştur (5).
Tüm onaylı aşılarda olduğu gibi, CDC ve FDA, HPV aşılarının güvenliğini yakından takip eder. Tespit edilen herhangi bir güvenlik endişesi sağlık görevlilerine, sağlık uzmanlarına ve halka bildirilir.
Lisanslı olduklarından beri 135 milyondan fazla doz HPV aşısı dağıtıldı. Veriler, aşıların güvenli ve etkili olduğunu göstermeye devam ediyor.
Her ilaç gibi aşıların da yan etkileri olabilir. HPV çekimlerinden kaynaklanan yaygın yan etkiler hafiftir ve bir veya iki gün içinde iyileşir. Bunlar şunları içerir:
Aşının yapıldığı kolda ağrı, kızarıklık veya şişlik
Ateş
Baş dönmesi veya bayılma (HPV aşısı da dahil olmak üzere herhangi bir aşıdan sonra bayılma, ergenlerde diğerlerinden daha yaygındır)
Mide bulantısı
Baş ağrısı veya yorgun hissetmek
Kas veya eklem ağrısı
Bayılma ve bayılmadan kaynaklanan yaralanmaları önlemek için, adolesanlar aşılama sırasında ve aşı yapıldıktan sonra 15 dakika boyunca oturmalı veya uzanmalıdır.
Çocuğunuzun lateks veya maya alerjisi gibi ciddi alerjileri varsa doktora veya hemşireye söyleyin.
HPV aşıları, virüsün bir parçasından yapılır. Bulaşıcı değiller. Bu, HPV enfeksiyonlarına veya kansere neden olamayacakları anlamına gelir.
HPV Kısırlık Yapar mı?
HPV aşısı doğurganlık sorunlarına neden olmaz.
HPV aşısı yaptırmamak, insanları HPV kanserleri ve kanser öncüleri (kansere yol açabilen anormal hücreler) için risk altında bırakır.
HPV’nin neden olduğu bir kanser geliştiren kişiler, bazen histerektomi (kadınlarda rahmin alınması), kemoterapi veya radyasyon gibi çocuk sahibi olma yeteneklerini sınırlayabilecek tedaviye ihtiyaç duyacaktır.
Rahim ağzı kanseri öncesi tedavi, kadınları bazen erken doğuma neden olabilen serviks sorunları için risk altına sokabilir.
HPV aşısı kansere neden olan enfeksiyonları ve kanser öncülerini önlüyor
HPV aşılarının Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk kez kullanıldığı 2006 yılından bu yana HPV enfeksiyonları ve servikal kanser öncüleri azalmıştır.
Genç kızlar arasında, çoğu HPV kanserine ve genital siğillere neden olan HPV tipleri ile enfeksiyonlar yüzde 88 oranında azaldı.
Genç yetişkin kadınlar arasında, çoğu HPV kanserine ve genital siğillere neden olan HPV tipli enfeksiyonlar yüzde 81 azaldı.
Aşılanmış kadınlar arasında, çoğunlukla rahim ağzı kanserine bağlı HPV türlerinin neden olduğu rahim ağzı kanseri öncülerinin yüzdesi yüzde 40 oranında düştü.
HPV Aşısı Ne Kadar Süre Korur?
HPV aşılarının sağladığı koruma uzun süre devam eder. HPV aşısı olan kişiler en az 12 yıl boyunca takip edildi ve HPV’ye karşı korumaları yüksek kaldı ve zamanla azalmaya dair hiçbir kanıt olmadı.
HPV Aşısı Çocuklara Yapılır mı?
1.doz
11-12 yaş (9 yaşında başlayabilir)
2. Doz
İlk dozdan 6-12 ay sonra
11-12 yaş arası çocuklara 6 ila 12 ay arayla iki doz HPV aşısı yapılmalıdır . HPV aşıları 9 yaşından itibaren verilebilir.
HPV aşısı serisine 15. doğum günlerinde veya sonrasında başlayan çocukların 6 ay boyunca verilen üç doza ihtiyacı vardır.
Çocuğunuz henüz aşılanmadıysa, bunu mümkün olan en kısa sürede yapmak için doktorlarıyla konuşun.
Erken koruma en iyi sonucu verir. Bu nedenle HPV aşısı geç değil erken önerilir. Çocuğunuzu virüsle temas etmeden çok önce korur.
Gençler ve genç yetişkinler de aşılanmalıdır
Henüz tam olarak aşılanmamışlarsa, 26 yaşına kadar olan herkes HPV aşısı olmalıdır.
26 yaşından büyüklere HPV aşısı önerilmez .
Yaşları 27 ile 45 arasında olan ve henüz aşılanmamış bazı yetişkinler, doktorlarıyla yeni HPV enfeksiyonu riskleri ve aşının onlar için olası yararları hakkında konuştuktan sonra HPV aşısı olmayı seçebilirler.
Yetişkinlerin HPV aşısı daha az fayda sağlar, çünkü bu yaş aralığındaki daha fazla insan zaten HPV’ye maruz kalmıştır.
HPV Aşı Takvimi ve Dozu
İnsanların yaklaşık %85’i yaşamları boyunca bir HPV enfeksiyonu geçirecektir. 11-12 yaşındaki tüm çocukları aşılamak, onları maruz kalmadan çok önce koruyabilir.
CDC, 11 veya 12 yaşındaki tüm ergenler için iki doz HPV aşısı önermektedir.
Kime İki Doz Yapılır?
İlk dozu 15. yaş günlerinden önce alan kişiler için 2 dozluk bir program önerilir . 2 dozluk bir seride, ikinci doz ilk dozdan 6-12 ay sonra verilmelidir (0, 6-12 aylık program).
Birinci ve ikinci doz arasındaki minimum aralık 5 aydır. İkinci doz daha kısa bir aradan sonra verilirse, ilk dozdan en az 5 ay sonra ve ikinci dozdan en az 12 hafta sonra üçüncü bir doz uygulanmalıdır.
Aşı programı kesintiye uğrarsa, aşı dozlarının tekrarlanmasına gerek yoktur (maksimum aralık yoktur).
İmmünojenisite çalışmaları, 9-14 yaşındakilere en az 6 ay arayla verilen iki doz HPV aşısının, daha büyük ergenlere veya genç yetişkinlere verilen üç dozdan daha iyi veya daha iyi koruma sağladığını göstermiştir.
Kime Üç Doz Yapılır?
İlk dozu 15. doğum günlerinde veya sonrasında alan kişiler ve belirli bağışıklığı baskılayan koşullara sahip kişiler için 3 dozluk bir program önerilir .
3 dozluk bir seride, ikinci doz ilk dozdan 1-2 ay sonra, üçüncü doz ise ilk dozdan 6 ay sonra verilmelidir (0, 1-2, 6 aylık program).
Minimum aralıklar, birinci ve ikinci doz arasında 4 hafta, ikinci ve üçüncü dozlar arasında 12 hafta ve birinci ve üçüncü dozlar arasında 5 aydır. Daha kısa bir aradan sonra bir aşı dozu uygulanırsa, en son dozdan bu yana başka bir minimum aralık geçtikten sonra yeniden uygulanmalıdır.
Aşı programı kesintiye uğrarsa, aşı dozlarının tekrarlanmasına gerek yoktur (maksimum aralık yoktur).
Tedavi Olurken Aşı Yapılır mı?
Bu konuda net ve kesin bir görüş oluşturulamamıştır. En çok kabul gören görüş şudur;
Tedavi devam ederken aşı yapılırsa hastanın bağışıklık sistemi güçleneceği için tedavi daha kısa sürer, daha başarılı olur ve tekrar etme ihtimali azalır.
Klinisyenler ağırlıklı olarak aşı önermektedir
HPV Aşısında Geri Ödeme Var mı?
Türkiye’de rutin aşılar arasında olmadığı için Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmamaktadır. Geri ödemesi yoktur ancak bilimsel olarak gerekliliği kanıtlanmış olduğu için yaptırılıp alınan faturanın karşılığı SGK’dan geri talep edilebilir ve geri alınabilir.
REFERANSLAR
- Bosch, X., & Harper, D. (2006). Prevention strategies of cervical cancer in the HPV vaccine era. Gynecologic oncology, 103(1), 21-24.
- Stier, E. A., Chigurupati, N. L., & Fung, L. (2016). Prophylactic HPV vaccination and anal cancer. Human vaccines & immunotherapeutics, 12(6), 1348-1351.
- Douglawi, A., & Masterson, T. A. (2019). Penile cancer epidemiology and risk factors: a contemporary review. Current opinion in urology, 29(2), 145-149.
- Gee, J., Weinbaum, C., Sukumaran, L., & Markowitz, L. E. (2016). Quadrivalent HPV vaccine safety review and safety monitoring plans for nine-valent HPV vaccine in the United States. Human vaccines & immunotherapeutics, 12(6), 1406-1417.Gee, J., Weinbaum, C., Sukumaran, L., & Markowitz, L. E. (2016). Quadrivalent HPV vaccine safety review and safety monitoring plans for nine-valent HPV vaccine in the United States. Human vaccines & immunotherapeutics, 12(6), 1406-1417.
- Martínez-Lavín, M., & Amezcua-Guerra, L. (2017). Serious adverse events after HPV vaccination: a critical review of randomized trials and post-marketing case series. Clinical rheumatology, 36(10), 2169-2178.