Akut (ani şekilde ortaya çıkan) ağrı şikayeti ile varlığından haberdar olduğumuz anal fissür tedavisi, hastalığın evresine göre (akut ya da kronik oluşuna göre) medikal ya da cerrahi yöntemlerle yapılmaktadır. (1).
Önemli olan husus, teşhis ve tedavi sürecinin olabildiğince erken sürede başlaması gerektiğidir. Örnek: Akut dönemde, krem ve oturma banyosu gibi basit yöntemlerle iyileşme imkanı varken; fissürün kronikleşmesi (ilerlemesi) halinde ise bu imkan yok denecek kadar azalmaktadır. (2).
Makat çatlağı nedir, neden olur, belirtileri nelerdir? Sorusunun yanıtlarını bir önceki yazımızda enine boyuna ele aldık. Bu yazımızda ise makat çatlağının teşhis ve tedavisine yönelik faydalı bilgiler paylaşacağız.
Makat çatlağı Muayenesi Nasıl Yapılır?
Öncelikle, proktoloji (anorektal bölge hastalıkları) teşhis ve tedavisinde deneyimli bir bir uzmana (proktoloğa) muayene olmamız gerekir. Gözle muayene ile anüsün 1 ile 1,5 cm iç kısmında yer alan çatlak kolayca görülür. Rektal tuşe (parmakla muayene) anoskop, kolonoskopi, endoskopi gibi görüntüleme ve dijital muayeneler gerekmez.
Makat çatlağı, hemoroid (basur hastalığı) ile karıştırılmaktadır. Proktoloji alanında uzman bir hekim, bu ayrımı kolayca yapabilir ve %100 doğruluk payı ile teşhis koyar. Muayene esnasında, fissürün akut ya da kronik olduğunu kolayca anlar ve daha muayene bitmeden, uygulanması gereken tedavi yöntemini belirler. Muayene 5 dakika gibi kısa bir sürede tamamlanır. (3).
Doktorunuz ilk olarak medikal tedavi yöntemlerle başlamayı uygun görebilir. Ya da daha hızlı sonuç almak için direkt olarak botoks uygulaması da önerebilir. Bazı durumlarda, özellikle kamu hastanelerinde ameliyat önerebilir. Yazını devamında yer alan bilgiler, hastalarımız açısından oldukça bilgilendirici ve aydınlatıcı olacaktır.
Makat Çatlağı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Anal Fissür nedir, neden olur? Başlıklı yazımızı okuduysanız, sorunun altında yatan nedenin; iç sfinkter kaslarında spazm (kontrolsüz kasılma) ve buna bağlı olarak gelişen iskemi (kan akışında azalma) olduğunu görmüşsünüzdür. Tedavinin amacı da kontrolsüz şekilde kasılarak, ağrı ve iskemiye neden olan kasların gevşetilmesine yönelik olmalıdır.
Tekrar belirtmek gerekirse, teşhis sonucunuz akut ya da kronik oluşuna göre tedavi yöntemleri medikal ve cerrahi şeklinde değişiklik göstermektedir. Ben, şimdi her iki senaryoya göre yazıma devam edeceğim. (4).
İlk olarak akut (yeni dönem) anal fissür hastalarında denenmesini önerdiğimiz medikal tedavilerle başlayalım.
Kabızlığı Önleyerek Başlayın
Konstipasyon ya da toplum içinde sıklıkla kullandığımız tabiri ile kabızlık, doğal bir süreç değildir. Hasta olsak da olmasak da mutlaka önlemek için gerekli adımları atmamız gerekir. Birçok hastalık (Hemoroid, Anal Fissür, Anorektal Apse vb.) kabızlık ile ilişkilidir.
Hemoroid ya da anal fissür hastası isek, mutlaka önlememiz gerekir. En azından dışkının yumuşatılmasını sağlamalıyız. Peki, bunu nasıl yapabiliriz? İlk olarak hareketli bir yaşam tarzı benimsemeliyiz. Günlük hayat 24 saat ise biz bunun en az 1 saatini yürüyüşe ayırmalıyız. Yürüyüş esnasında kaslarda harekete geçeceği için, vücudumuzda bir çalışma süreci başlayacaktır. (5).
Hareketli yaşama ek olarak sağlıklı ve bilinçli beslenmemiz gerekir. Ne bulursak yemek yerine, özellikle lif açısından zengin besinleri tercih etmeliyiz. Neden lifli gıdalar? Diye düşünebilirsiniz. Besinleri ağzımızda çiğneyerek küçültürüz, mide ise onu daha da küçültür ve ince bağırsaklara gönderir. İnce bağırsaklar ise faydalı vitaminleri alarak, kalan kısmı kolona (kalın bağırsağa) gönderir. Kalın bağırsak ise içerisindeki suyu (sıvıyı) emerek kuru bir dışkı bırakır. Kabızlığın başlangıç noktası burası olabilir. Lifli gıdalar mide ve ince bağırsakta elde ettileri suyu, kalın bağırsak içerisinde de muhafaza ederler. Kalın bağırsak, lif içerisinde yer alan suyu ememez. Lif ile gelen su, kalın bağırsakta dışkının birazda olsa yumuşak olmasını sağlar. Bu yüzden, kabızlık problemi olanlar; daha fazla lifli gıdalara yönelmelidir.
Kronik kabızlık probleminiz varsa doktorunuz dışkı yumuşatıcı laksatifler reçete ederek, yine kabızlığın önlemesine yönelik medikal çözümler sunabilir. Kabızlık önlenmesi ile birlikte, makat çatlağı daha az tahriş olacak ve daha az ağrıya neden olacaktır.
Doktorunuz Kas Gevşetici Kremler Önerir
Hastalığın ilk 2-3 haftalık dönemi akut (yeni, henüz çok ilerlememiş) olarak kabul edilir. Bu süreçte, anal fissür tedavisine yönelik üretilen ve kas gevşetici özelliği bulunan kremler yanı sıra evinizde; gün içerisinde birkaç defa uygulayabileceğiniz, sıcak oturma banyoları ile çözüm aranır.
%100 Başarılı olmasını beklememek gerekir! Kabızlığın önlenmesi, kas gevşetici kremlerin kullanımı ya da oturma banyolarının uygulanması sonucunda; kesin iyileşeceksin demek doğru olmaz. Uygulanan bu yöntemlerin, tedavide başarı oranı %50-60 düzeyindedir. Tabii ki yine de doktorun önerisi ile denenmesi iyi olur. Medikal tedaviler çözüm olmaması halinde, başarı oranı yüksek botoks gibi yöntemler denenir.
Makat Çatlağı Kremleri
Akut anal fissür tedavisinde (AKF) kas gevşetici kremlerin etkisi oldukça yüksektir. Kronik anal fissür (KAF) tedavisinde ise başarı oranı yok denecek kadar azalmaktadır. Makat çatlağı kremlerini, mutlaka doktor önerisi ve reçetesi ile kullanmalısınız. Kendi kendinize, anal fissür teşhisi koyarak, krem kullanmaya başlamak doğru olmaz. (6).
Makat Çatlağı Kremleri Ne İşe Yarar?
Tedavide amacımız neydi? İç sfinkter kaslarında, normalin üzerinde oluşan basıncın (spazmın) düşürülmesiydi. Bunu 3 farklı etken madde ile yapmamız mümkündür. Nedir bu etken maddeler?
- Gliseril Trinitrat (Nitrogliserin)
- Diltiazem
- Nifedipin
Listede yer alan isimler, ilaç markası değil arkadaşlar; makat çatlağında kullanılan kremlerin etken maddesidir. Yazının devamında bu etken maddeyi içeren kremlerle ilgili bilgi vereceğim.
Makat Çatlağı Kremi Markaları
Anal Fissür için kullanılan krem markaları etken maddelerine göre değişkenlik göstermektedir.
Gliseril Trinitrat içeren kremler;
- Rectoderm
- Rectogesic
- Anrecta
Diltiazem İçeren Kremler;
- Locafen
Bitkisel Makat Çatlağı Kremi;
- Anuflex
Makat Çatlağı Kremleri Nasıl Kullanılır?
Öncelikle doktor önerisini dikkate almalısınız. Doktorunuz herhangi bir kullanım önerisinde bulunmadıysa, günde iki kez kullanılmak üzere 12 saat arayla kullanabilirsiniz. Serçe parmağınız uç kısmına, eldiven kullanarak mercimek tanesi büyüklüğünde krem alarak, anüsün 1-1,5 cm’lik kısmına hafif ve dairesel bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Mümkünse tuvalet ihtiyacından sonra yapılması önerilir.
Sıcak Oturma Banyosu
Kremle birlikte sıcak oturma banyosu iyileşme sürecine etki edeceğinden yapılması tavsiye edilir. Evinizde rahatlıkla yapabileceğiniz sıcak su oturma banyosu günde 2-3 kez 10-15 dk. şeklinde yapabilirsiniz. (7).
Sıcak Oturma Banyosu Nasıl Yapılır?
Tuvalet ihtiyacı giderildikten sonra bir leğen içerisine koyacağınız 37-40 derece sıcaklığında (dirseğinizi yakmayacak sıcaklıkta) su ile yapılır. Leğeni rahat oturabileceğiniz, mümkünse yüksek bir yere koyabilirsiniz. Ya da bunun için özel tasarlanmış medikal ürünlerden kullanabilirsiniz.
Makat veya genital bölgede siğil (kondilom) varsa, sıcak oturma banyoları önerilmez. Çünkü daha çok siğillerin yayılmasına neden olacaktır.
Yaz aylarında deniz ve havuzlardan yararlanma imkanınız varsa, oturma banyosuna gerek kalmayacaktır. Gün içerisinde bol bol deniz ve havuz keyfi yapabilirsiniz.
Botox Enjeksiyonu
Genelde kozmetik amaçlı kullanılan botox (botulinum toksini) sağlık sektöründe de kullanılmaktadır. Anal fissür ve kronik anal fissürlerin tedavisinde kullanılmaya başlandı. Ameliyata gerek bırakmayan bu yöntem; ekonomik olmasının yanı sıra gaz ve dışkı kaçırmayı da önlemektedir. (8).
Botoksla Makat Çatlağı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Doktor muayenehanesinde yapılabilecek kadar basit bir işlem olup, 100 ünite botox çok küçük bir enjektör yardımıyla kontrolsüz şekilde kasılan iç sfinkter kasına enjekte edilmektedir. Yaklaşık 2-3 dk süren basit bir işlemdir.
Botox Nasıl Etki Eder?
Bu tedavide asıl amaç kontrolsüz şekilde kasılan(spazm) kasların botox ile felç edilen kasların zamana yayılarak gevşetilmesi amaçlanmaktadır. Uygulamadan 10-15 gün sonra etkisini göstermeye başlar. Yaklaşık 4 ay boyunca etkili olmaktadır. Tedavide başarı oranı %80-90 düzeyindedir.
Botoksun etkili olduğu 3-4 aylık süreçte nadiren de olsa kasların felç olmasına bağlı olarak dışkı ve gaz kaçağı görülmektedir. Bu süreç geçici olmaktadır.
Makat Çatlağı Ameliyatı
Medikal tedavilere yanıt vermeyen, kronik anal fissür vakalarında botox uygulaması önerilmektedir. Botoks’da etkili olmaması halinde ise cerrahi yöntem dediğimiz ameliyat öneriyoruz. Ameliyat ile kontrolsüz şekilde kasılan, iç sfinkter kasının kesilmesi amaçlanmaktadır.
Makat çatlağı ameliayatlarında kısa adı L.I.S. (Lateral Internal Sfinkterotomi) olan yöntem ön plandadır. Açık ve kapalı olarak, 2 farklı şekilde uygulanmaktadır. Her ikisinde de amaç, kontrolsüz şekilde basınç oluşturan; iç sfinkter kasının kesilerek, rahatlaması amaçlanmaktadır. Genel ya da belden aşağısı uyuşturularak (spinal anestezi) altında yapılır. (9).
Ameliyat sonrası, çok sık olmasa bile dışkı ya da gaz kaçırma riski bulunmaktadır.
REFERANSLAR
1. Menteş, B., & Leventoğlu, S. (2011). Anal fissür. Anorektal Bölgenin Selim Hastalıkları, 35.2. ERSAN, Y., YAVUZ, N., KUŞASLAN, R., ÇİÇEK, Y., & ERGÜNEY, S. (2005). KRONİK ANAL FİSSÜR OLGULARINDA CERRAHİ TEDAVİ. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 36(4).
3. YILDIZ, F., ÇOBAN, S., GENCER, M., & TERZİ, A. Yanlış Hemoroid Tanısı Nedeniyle Uygunsuz Steroid Kullanımı Olan Bir Olguda Astım Tanısı: Olgu Sunumu. Duzce Medical Journal, 12(2), 78-80.
4. Tolga, D. İ. N. Ç., Bahadır, E. G. E., KARSLI, M. F., & Coşkun, F. (2014). Comparison of botox and lateral internal sphincterotomy treatment outcomes in chronic anal fissures. Dicle Tıp Dergisi, 41(1), 133-137.
5. Korkmaz, M. (2011). Kabızlık yakınması olan hastanın birinci basamakta yönetimi. Konuralp Medical Journal, 3(3), 35-41.
6. İLHAN, E., YILDIRIM, M., & Polat, A. F. 348 KRONİK ANAL FİSSÜR OLGULARININ TEDAVİ VE SONUÇLARI. İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 10(3), 121-124.
7. Gün, D. B., Sekmen, Ü., Sipahi, F., & Özkara, E. Anal Bölge Cerrahisi Sonrası Sıcak Su Oturma Banyosunun Ağrı Skorlarına Etkisi.
8. Koca, Y. S., YILDIZ, İ., & Bülbül, M. T. (2018). Anal Fissür Tedavisinde Düşük Doz Botulinum Uygulaması ile Yüksek Doz Botulinum Uygulamasının Karşılaştırılması. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 25(1), 50-55.
9. Çelik, M. (1997). Anal fissür tedavisinde lateral internal sfinkterotomisinin yeri.